Miałem przyjemność wziąć udział w szkoleniu w ramach Cyklu Szkoleń Instytutu Edukacji Żywieniowej KcalmarPro 2020. Szkoleniu prowadzonym przez Panią mgr Monikę Gackowską – Lisińską – dietetyka klinicznego i diagnostę laboratoryjnego, którą to Panią, jako szkoleniowca, wykładowcę akademickiego, prelegentkę na konferencjach medycznych i żywieniowych, poznałem już – pogłębiając wiedzę z zakresu nauk medycznych.
Dominacja estrogenowa – jak interpretować badania hormonalne u kobiet i jak może pomóc dietetyk? Najczęstsze przyczyny. Interpretacja badań hormonalnych w ujęciu norm funkcjonalnych. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej — insulina i hiperandrogenizm. Podwyższona prolaktyna — strategie żywieniowo-suplementacyjne. Endometrioza i PCOS — o czym dietetyk wiedzieć powinien. Zalecenia żywieniowe, suplementacyjne, dotyczące stylu życia oraz naturalnych kosmetyków przy zaburzonej gospodarce hormonalnej. Niedawno publikowałem post dotyczący mapy szlaków metabolicznych człowieka, a estrogeny tzw. hormony kobiece regulują praktycznie wszystkie szlaki metaboliczne w organizmie, nasz układ secowo-naczyniowy, metabolizm kwasów tłuszczowych, stany emocjonalne czyli układ nerwowy. U kobiet są produkowane przez jajniki, nadnercza oraz komórki tkanki tłuszczowej – przyspieszają metabolizm, wspomagają rozwój mięśni macicy, zwiększają nawilżenie pochwy i pogrubiają jej ściany, chronią naczynia krwionośne, zwiększają stężenie „dobrego” cholesterolu, zapobiegają osteoporozie. U mężczyzn estrogeny produkowane są w niewielkich ilościach przez jądra i korę nadnerczy – regulują popęd płciowy, wspomagają dojrzewanie plemników, a ich niedobór w jądrach może nawet powodować bezpłodność.
„Dominacja estrogenowa” jest terminem ukutym przez lekarza Johna R. Lee. Określa kondycję w której kobieta ma niedobór, prawidłowy poziom bądź nadmiar estrogenu, a jej organizm wytwarza niewystarczającą ilość progesteronu, aby go zrównoważyć.
Dominacja estrogenów – jakie mogą być objawy?: – tkliwość piersi – rak piersi – torbiele – ogólne złe samopoczucie, zmęczenie – zmiany nastroju, depresja – problemy z zaparciami – wzdęcia – retencja wody – palce, kostki – dotkliwy pms – uderzenia gorąca – endometrioza – choroby autoimunizacyjne – alergie – wczesna menstruacja – mgła mózgowa – wypadanie włosów – bóle głowy – hipoglikemia – nieregularne okresy – zaburzenia pracy tarczycy.
Przyczyny dominacji estrogenowej: Jedną z głównych przyczyn dominacji estrogenowej jest brak balansu między progesteronem, a estrogenami oraz nadmierna ekspozycja na ksenoestrogeny ze środowiska;
Dieta niskobłonnikowa; Obciążenie wątroby „wewnętrznymi toksynami”;
Dysbioza jelitowa; Problemy z metylacją (detoksykacją) – toksyn środowiskowych szczególnie ksenoestrogenów. Antykoncepcja. Etynyloestradiol, zawarty w tabletkach antykoncepcyjnych, jest silniejszy niż naturalny estradiol w organizmie, dlatego może wpływać na skład mikroflory, zaburzać metabolizm estrogenów, a także procesy detoksu; Zaburzony metabolizm estrogenów oraz problemy z detoksem; Estrobolom; Nadwaga, otyłość; Insulinooporność; Histamina i aktywacja komórek tucznych; Nadwrażliwość na receptory estrogenowe; Oporność receptorów na progesteron; Problemy z tarczycą; Aromatyzacja testosteronu; Nadmierna ekspozycja na ksenoestrogeny.
Dlaczego skupiłem się na tym jednym szkoleniu i postanowiłem opisać na blogu? Powodem jest ilość i tematy rozmów z osobami, które kontaktują się ze mną w sprawie swojego zdrowia związanego z żywieniem, kiedy efektem końcowym dominacji estrogenowej są także: – PMS – PCOS – Endometrioza – Obfite krwawienia – Wtórny brak miesiączki – Niepłodność
Jaka zatem jest rola dietetyka? Wsparcie informacyjne dotyczące diagnostyki, odpowiedni plan żywieniowy oraz opieka psychodietetyczna polegająca na wpływaniu na zmianę nawyków i stylu życia.
Na kolacje, na obiad, dla rodziny. Czas gotowania około 20 minut (przepis na 2 porcje): Składniki: 225 g Brokuły mrożone 200 g Mięso z piersi kurczaka, bez skóry 150 g Groszek zielony, mrożony 140 g Makaron penne (pełnoziarnisty) 90 g Ser, gouda tłusty
Sposób przygotowania: Mięso pokrój w kostkę i podduś na patelni bez tłuszczu. Warzywa i makaron ugotuj al dente. Wszystko przełóż do naczynia żaroodpornego. Na górę wyłóż starty ser i zapiecz przez ok 15 minut w 180 stopniach.
Wartości odżywcze (2 porcji): Wartość energetyczna 1134 kcal B 104,8g / T 29,2g / W 105,7g / Błonnik 27,2g
Szlaki metaboliczne – mapa, to na pierwszy rzut oka schemat ideowy urządzenia elektronicznego. Metabolizm jest ważnym procesem komórkowym, a jego nieprawidłowe działanie jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do chorób człowieka. Pierwszym badaczem, który zajął się metabolizmem człowieka, był Santorio Sanctorius, XVII-wieczny fizyk. Przez 3 dekady używał specjalnie skonstruowanego „krzesła”, za pomocą którego ważył się za każdym razem przed i po jedzeniu, spaniu, pracy, seksie i defekacji. Ważył też wszystko co zjadł, wypił i wydalił. W rezultacie tych rygorystycznych – i trochę chaotycznych – badań odkrył, że na każde 3,6 kg skonsumowanego jedzenia przypada 1,4 kg niestrawionych resztek. Pozostała część, jak stwierdził, zostaje wydalona przez skórę w postaci „nieczułego potu”.
Według nowych badań Centre for Nutrition, Exercise & Metabolism na University of Bath (Wielka Brytania), opublikowanych online przez Cambridge University Press: 1 czerwca 2020 roku: W badaniu wzięło udział 29 zdrowych mężczyzn i kobiet. Zostali oni poddani 3 eksperymentom, które wykazały, że mocna, czarna kawa, która obudzi Cię po źle przespanej nocy, może zaburzyć kontrolę poziomu cukru we krwi. Czarna kawa wypita przed śniadaniem znacznie zwiększyła odpowiedź glukozy na śniadanie aż o około 50%. Chociaż badania na poziomie populacji wskazują, że kawa może być związana z dobrym zdrowiem, wcześniejsze badania wykazały także, że kofeina może powodować insulinooporność. To nowe badanie pokazuje zatem, że powszechne lekarstwo, jakim jest picie kawy po złym śnie nocnym, może rozwiązać problem senności, ale może stworzyć inny problem, ograniczając zdolność organizmu do tolerowania cukru zawartego w śniadaniu. „Mówiąc prościej, nasza kontrola poziomu cukru we krwi jest upośledzona, gdy pierwszą rzeczą, z którą stykają się nasze ciała, jest kawa, zwłaszcza po nocy z zaburzeniami snu. Możemy to poprawić, najpierw jedząc, a później pijąc kawę, jeśli nadal czujemy taką potrzebę. Świadomość tego może przynieść ważne korzyści zdrowotne dla nas wszystkich.”
Główny badacz, Harry Smith z Departamentu Zdrowia w Bath dodał: „Wyniki te pokazują, że jedna noc zakłóconego snu nie pogorszyła odpowiedzi uczestników na cukier/insulinę we krwi na słodki napój w porównaniu z normalną nocą snu, co będzie uspokajające dla wielu z nas, jednak rozpoczęcie dnia po złym śnie nocnym przy mocnej kawie miało około 50% negatywny wpływ na metabolizm glukozy.
Źródło: Harry A. Smith, Aaron Hengist, Joel Thomas, Jean-Philippe Walhin, Philippa Heath, Oliver Perkin, Yung-Chih Chen, Javier T. Gonzalez, James A. Betts. Glucose control upon waking is unaffected by hourly sleep fragmentation during the night, but is impaired by morning caffeinated coffee. British Journal of Nutrition, 2020; 1 DOI: 10.1017/S0007114520001865
Podczas V Kongresu Żywieniowego, który w tym roku odbył się online (17 października) pod hasłem „Dieta dla zdrowia i planety – jaka powinna być dieta przyszłości?”, dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia przedstawił najnowsze zalecenia zdrowego żywienia. „Talerz Zdrowia”, jako alternatywny model zaleceń dla znanej wszystkim Piramidy Zdrowego Żywienia. Talerz Zdrowia jest od lat rekomendowanym modelem żywienia w wielu krajach np. w Kanadzie.
Głównym elementem przedstawionej grafiki zamiast piramidy jest talerz podzielony na 3 sekcje – bardzo czytelne rozwiązanie wykorzystywane przez dietetyków podczas zajęć edukacji społecznej, zarówno dzieci jak i dorosłych. Sekcje pokazują czego jeść mniej, a czego więcej, co zamienić. Dodatkowo dołączono część opisową – jak odczytywać zalecenia, zmiana nawyków żywieniowych. Jest informacja o aktywności fizycznej. W modelu żywienia wszystko ma swoje znaczenie: miejsce zajmowane przez poszczególne składniki, kolory warzyw i owoców wynikające z różnorodnych składników, które należy zapewnić organizmowi. Całość zaleceń można pobrać ze strony Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej: https://ncez.pl/do-pobrania/infografiki-do-pobrania/nowe-zalecenia-zywieniowe
„Dieta” jest sformułowaniem bardzo ogólnym. Wsparcie dietetyka bywa wręcz obarczone piętnem nadwagi czy otyłości. Jednak w wielu aspektach naszego życia możemy potrzebować wsparcia dietetyka, również wtedy, kiedy nie dotyczą nas choroby dietozależne, nie mamy ani nadwagi ani otyłości.
Podczas zabiegu wybielania zębów dochodzi nie tylko do zmiany tonu koloru zębów, ale także do przesuszenia jego tkanek. W rezultacie ząb staje się ”suchy”, a chłonąc wodę – pochłania również barwy z pożywienia. Dlatego po wykonaniu profesjonalnego wybielania gabinetowego przynajmniej przez kolejnych 14 dni od zabiegu pacjenta obowiązuje tak zwana BIAŁA DIETA. Oraz podczas wybielania nakładkowego i do 14 dni po nim. Oznacza to zakaz spożywania wszelkich napojów i pokarmów kolorowych oraz kwaszonych.
W tym okresie można jeść ryż, białe mięso i ryby, makaron, przetwory mleczne bez dodatków – naturalne. Uwzględniając swoje nietolerancje pokarmowe. Pić można wodę, mleko, jogurty, kefiry, maślanki (również bez dodatków barwinków). Nie można pić napoi gazowanych. Nie wskazane jest również palenie papierosów, a także używania bardzo ciemnej szminki do ust. Ponadto należy unikać picia kawy (chyba, że przez słomkę lub z mlekiem), herbaty (również białej i zielonej), czerwonego wina. Dodatkowo unikamy ciemnych sosów i zup oraz przypraw carry, curcuma , papryka. Należy również pamiętać by nie płukać jamy ustnej kolorowymi płynami. Gdy żywność jest zapakowana i nie możemy sprawdzić jej koloru, warto wiedzieć, iż wśród chemicznych dodatków do żywności barwniki oznaczone są symbolami E100–E199. Z nich białe są tylko E 170 (węglan wapnia) i E 171 (dwutlenek tytanu).
E 100 – kurkumina (kurkuma) – naturalny, żółty, roślinny barwnik otrzymany z korzeni i łodygi. Jest to oczyszczony związek chemiczny. E 101 – ryboflawina, laktoflawina, witamina B2 – jest to naturalny barwnik otrzymywany z drożdży, bądź na drodze syntezy. Nadaję on produktom żywnościowym żółto-pomarańczową barwę. E 102 – tartrazyna – jest to syntetyczny barwnik w kolorze cytrynowo-żółtym. Występuje m.in. w napojach w proszku, esencjach owocowych oraz musztardzie. E 104 – żółcień chinolinowa – jest to syntetyczny barwnik w kolorze żółci. Jest stosowany często w wyrobach cukierniczych. E 107 – Żółcień żywnościowa 5, Żółcień kwasowa 17 – syntetyczny barwnik azowy, nadający żółtą barwę. Jest stosowany w majonezie. E 110 – żółcień pomarańczowa – jest to żółty barwnik azowy otrzymywany na drodze syntezy. Używa się go przy produkcji marmolady, gum do żucia, a także powłok tabletek. E 120 – karmina, kwas karminowy, koszenila – czerwony barwnik pochodzenia naturalnego, wyizolowany z owadów, żyjących na różnych gatunkach sukulentów. E120 (i) jest czystym barwnikiem, podczas gdy E120 (ii) jest surowym ekstraktem. E 122 – azorubina, chromotrop FB – czerwony, syntetyczny barwnik azowy. Stosowany w dżemach i marmoladach wiśniowych oraz budyniach, lodach i polewach. E 123 – amarant – czerwony barwnik azowy otrzymywany na drodze syntezy. Dopuszczalna dzienna dawka to do 0,5 mg/kg masy ciała. E 124 – Ponceau 4 R – czerwony, azowy barwnik syntetyczny. Występuję w wędzonych rybach, cukierkach pudrowych. E 127 – erytrozyna, tetrajodofluoresceina – czerwony barwnik syntetyczny zawierający jodynę. Spotkać go możemy w wiśniach koktajlowych lub owocach kandyzowanych. E 128 – Czerwień 2G – syntetyczny barwnik azowy. Używany w ograniczonych ilościach do wyrobów cukierniczych oraz mięsnych. E 129 – Czerwień Allura – syntetyczny barwnik azowy, nadający kolor czerwony. W ograniczonych ilościach stosowany przy produkcji wyrobów cukierniczych i mięsnych. E 131 – błękit patentowy FCF – barwnik syntetyczny o niebieskim kolorze. Drażetki. E 132 – indygotyna I – niebieski, naturalny barwnik otrzymywany z krzewu o nazwie Indigofera tinctoria , choć na skale produkcyjną wytwarzany jest syntetycznie. E 133 – błękit brylantynowy – niebieski barwnik otrzymywany na drodze syntezy. Jest on stosowany w produkcji lodów, lecz nie tylko. E 140 – biophyll, chloresium, darotol, ennds, chlorofil – zielony barwnik roślinny. Na skale produkcyjna otrzymywany jest z pokrzywy, traw i lucerny. E 141 – kompleks miedziowy chlorofilu – zielony barwnik roślinny. W produkcji otrzymywany z pokrzyw, traw i lucerny. Występuje on m.in. w groszku konserwowym. E 142 – Zieleń brylantowa – zielony barwnik otrzymywany na drodze syntezy. E 150 – karmel (częściowo zwęglony cukier) – brunatna mieszanka kompleksowa w kolorze brąz. E150c i E150d są szkodliwe dla organizmu, mogą wywołać problemy jelitowe. E 151 – czerń brylantowa, czerń PN – czarny, syntetyczny barwnik azowy. Jego użycie jest ograniczone, lecz stosuje się go m.in. do podbarwiania słabych odmian kawioru. E 153 – węgiel drzewny, węgiel roślinny – czarny, naturalny barwnik powstający na drodze syntezy, przez spalanie części roślinnych. Wykorzystywany jest do wyrobów cukierniczych, lecz jego używanie jest ograniczone ze względu na jego nierozpuszczalność w wodzie. E 154 – Brąz FK – brązowy barwnik azowy. Jego użycie jest ograniczone w produktach rybnych. E 155 – Brąz HT – jest o syntetyczny barwnik azowy nadający produktom kolor brązowy. Jego użycie ograniczono do produktów cukierniczych i piekarskich. E 160a – (alfa-,beta-)karoten, prowitamina A – żółty, naturalny barwnik otrzymywany z roślin. Do celów przemysłowych uzyskiwany z marchwi. Możemy go spotkać m.in. w produktach tłuszczowych, takich jak masło. E 160b – annato, biksyna, norbiksyna – żółty, naturalny ekstrakt z nasion drzewa Bixa orellana L. Nadaje on produktom zabarwienie od czerwieni do brązu. E 160c – kapsantyna, kapsorubina – czerwony, naturalny barwnik otrzymywany z pieprzu. Występuje w czerwonej papryce. E 160d – likopen, likopina, psi-karoten – czerwony, naturalny barwnik. Występuje w żółtych i czerwonych owocach, m.in. w pomidorach. E 160e – beta-apo-8’Karotenal – jest to naturalny barwnik o kolorze ciemnoczerwonym, obecny w wielu roślinach. Wykorzystuje się go przy produkcji olejów. E 160f – Ester etylowy kwasu beta-apo-8′-karotenowego – jest to ciemnoczerwony barwnik naturalny występujący w roślinach. E 161a – Flawoksantyna – żółtawo-czerwony, naturalny barwnik obecny w roślinach. Jest on rzadko stosowany, jak już to tylko przemyśle cukierniczym. E 161b – Luteina – żółty, naturalny barwnik występujący w roślinach. W produkcji wytwarzany z traw. Używany jest stosunkowo rzadko w zupach i napojach alkoholowych. E 161c – Kryptoksantyna – naturalny barwnik nadający kolor żółty, otrzymuje się go z roślin z rodziny Physalis . Stosowany jest dość rzadko. Wykorzystuje się go wyłącznie do produkcji słodyczy. E 161d – Rubiksantyna – czerwony, naturalny barwnik obecny w roślinach,, który produktom nadaje barwę żółtą. Na skale produkcyjną otrzymywany z roślin z rodziny Rosa. E 161e – Wioloksantyna – jest to naturalny barwnik obecny w roślinach, nadający produktom kolor żółty. Na skale produkcyjna otrzymywany z roślin z rodziny Viola . E 161f – Rodoksantyna – naturalny barwnik obecny w roślinach i ptakach. Na skale produkcyjna otrzymywany z rożnych gatunków roślin. Nadaje on żółtą barwę produktom, do których dodawany. E 161g – Kantaksantyna – jest to naturalny, pomarańczowy barwnik obecny w roślinach i ptakach. Na skale produkcyjna otrzymywany z grzybów i piór flamingów. Kantaksantyna stosowana jest m.in. w tabletkach opalających, po których stosowaniu mogą wystąpić problemy ze wzrokiem. E 161h – Citranaksantyna – jest to barwnik występujący w roślinach, nadający żywności żółtą barwę. E 162 – Betanina, czerwień buraczana – czerwony, naturalny barwnik. Występuje w czerwonych burakach. Jest dodawany do przetworów owocowych. E 163 – Antocyjany – barwniki naturalne, nadają żywności różne odcienie czerwonego. Występują w winogronach i jagodach. Używane są w napojach, konserwach owocowych, a także w słodyczach. Mamy kilka typów tych związków: Funkcje i cechy charakterystyczne: E163a (cyjanidyna): czerwona barwa żywności E163b (delfinidyna): niebieska barwa żywności E163c (malwidyna): fioletowa barwa żywności E163d (pelargonidyna): pomarańczowa barwa żywności E163e (peonidyna): czerwono-brązowa barwa żywności E163f (petunidyna): ciemno czerwona barwa żywności E 170 – węglan wapnia – jest to biały barwnik, stosowany jako substancja przeciwzbrylająca, w środkach farmaceutycznych ( substancja wypełniająca), a także przy produkcji past do zębów (środek ścierny), czy kalcpiryna (substancja osłonowa). E 171 – dwutlenek tytanu – biały pigment, stosowany w produkcji gumy do żucia, drażetki, pasty do zębów (czynnik wybielający w pastach do zębów). E 172 – wodorotlenek żelaza – brunatny pigment naturalny, produkowany z żelaza w proszku. Rzadko stosowany, głownie przy produkcji sztucznych osłonek do kiełbas. E172(i) czarny tlenek żelaza E172(ii) czerwony tlenek żelaza E172(iii) żółty tlenek żelaza E 173 – glin, aluminium (metaliczne) – jest to naturalny barwnik metaliczny, który wykorzystywany jest często do dekoracji słodyczy. E 174 – srebro – srebrny, naturalny barwnik metaliczny; wyroby cukiernicze. Stosowany tylko do pokrywania powierzchni, choć stosowany rzadko. E 175 – złoto – naturalny metal w kolorze złota. W Polsce spotykane w likierze Goldwasser. E 180 – pigment rubinowy, czerwień litolowa – czerwony, syntetyczny barwnik azowy, zawierający jony glinu i wapnia. Używa się go do osłonek woskowych serów twardych. E 181 – Taniny – naturalny żółto-biały barwnik, stosowany głownie jako aromat maślany, czy orzechowy w napojach i wyrobach cukierniczych. Na skalę przemysłową wytwarzane z żołędzi lub produkowane syntetycznie.
Z naturalnych produktów, bogate w barwniki są warzywa i owoce. Szczególnie niewskazane są zawierające antocyjany.
Lubicie eksperymenty smakowe? a przy okazji wykorzystujecie maksymalnie zakupione wcześniej produkty spożywcze. Są osoby, które ideę Zero Waste wdrażają w całe swoje życie, pracę – jest to etyczny, ekonomiczny i wizjonerski styl życia, który pomaga ludziom naśladować zrównoważone naturalne cykle, gdzie wszystkie odrzucane materiały mają stać się zasobami – ale …… skupmy się na kuchni 🙂
Kiszone skórki z arbuza. Skórki arbuza są w całości jadalne i można z nich skorzystać np. gdy sezon na ten owoc-warzywo się skończy. Skórki można marynować, zmieniać dowolnie smak, kroić drobniej, dodawać ulubione składniki. Jest chrupiący i bardzo smaczny. Im więcej miąższu zostawimy tym bardziej nasz arbuz zyskuje na smaku – połączenie kwaśnego i słodkiego kusi do przygotowania skórek arbuza na kilka sposobów.
Stare powiedzenie brzmi „kijem Wisły nie zawrócisz”, co w rozumieniu mojego posta oznacza, że świata nie zmienisz. Ale, jeżeli możesz cokolwiek zrobić na pewno zwrócić uwagę na oznaczenia na opakowaniach, które będą tobie służyły do przygotowywania i lub bądź spożywania posiłków.
Jednym z oznaczeń na opakowaniach jest oznaczenie „BPA free”. BPA – Bisfenol A jest to związek chemiczny z rodziny fenoli. Nie rozpuszcza się w wodzie, natomiast rozpuszcza się w tłuszczach. Ma on budowę chemiczną podobną do estrogenu, przez co może zakłócić gospodarkę hormonalną organizmu. Związek ten znalazł zastosowanie w produkcji tworzyw sztucznych. Ale to nie tylko butelki i pojemniki, to również konserwy (puszki), gdyż blaszane opakowanie wyścielone/zabezpieczone jest od środka folią, która może zawierać Bisfenol A.
Co jeszcze może zawierać ten związek? butelki PET, pojemniki na żywność, puszki aluminiowe, papier termiczny do paragonów, płyty CD, zabawki. Bisfenol A może przedostawać się do żywności i napojów i w ten sposób trafia do naszego organizmu. Jest go mnóstwo nawet w banknotach.
Związek ten przedostaje się do naszego organizmu drogą pokarmową, drogą oddechową oraz przez skórę, czyli w momencie, kiedy mamy kontakt z przedmiotami zawierającymi BPA na przykład zabawkami z plastikowymi butelkami, paragonami fiskalnymi ze sklepu.
Jeżeli na opakowaniu jest tylko oznaczenie „PET” w tego typu opakowaniach wykazano dużą zawartość ksenoestrogenów – związków chemicznych, które wchodzą w interakcje z układem hormonalnym człowieka. Tworzywa PET prawdopodobnie zawierają Bisfenol i nie powinniśmy takiego tworzywa, opakowania używać wielokrotnie.
Opakowania z oznaczeniem „BPA free” nie zawierają Bisfenolu A i można je stosować wielokrotnie zarówno do przygotowywania jak i spożywania pożywienia.
Dietetyk Lubartów Jarosław Juć 